· Türkiye’nin Dağları Hakkında Genel Bilgiler

· Volkanik Dağlar

· Kıvrım Dağlar

· Kırık Dağlar

· Kıyıya Paralele Uzanan Dağlar ve Özellikleri

· Kıyıya Dik Uzanan Dağlar ve Özellikleri

Türkiye'nin Dağları:

Türkiye, zengin doğal güzellikleri ve çeşitliliğiyle dikkat çeken bir ülkedir. Coğrafi konumu, jeolojik yapısı ve iklim çeşitliliği, ülkede çeşitli türlerde dağların oluşmasına yol açmıştır. Bu dağlar, genellikle doğu-batı yönlü uzanırlar ve ülkenin iklim, bitki örtüsü, nüfus yoğunluğu ve ekonomik faaliyetlerini etkilerler.

Orojenik ve Volkanik Oluşumlar: Türkiye'deki dağlar, genellikle iki ana oluşum türünden kaynaklanır. Orojenik dağlar, levhaların sıkışması sonucu esnek tabakaların kıvrılarak yükselmesiyle oluşur. Kırık dağlar ise basınca dayanıklı ancak kıvrılamayacak kadar sert kayaçların kırılmasıyla meydana gelir. Diğer bir dağ türü ise volkanik dağlardır. Bunlar, yer kabuğundaki magma tabakasının dirençsiz zayıf bölgelerden yükselmesi ve katılaşmasıyla oluşur.

DAĞLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLENDİRME

Dağların Coğrafi Dağılımı: Türkiye'nin dağları, ülke genelinde farklı bölgelerde bulunur. Kuzey Anadolu Dağları, Karadeniz'e paralel olarak uzanırken, Toros Dağları Akdeniz'e paralel konumlanmıştır. Güneydoğu Toroslar ise Doğu Akdeniz kıyısında yer alır. Doğu Anadolu Bölgesi'nde ise kıvrımlı sıradağlar hakimdir.

Kıvrım Dağlar

Orojenik (Kıvrım) Dağlar:

Orojenik dağlar, levhaların çarpışması ve sıkışması sonucu meydana gelir. Bu süreçte, esnek tabakalar kıvrılarak yükselir. Türkiye'deki birçok dağ bu orojenik hareketlerin sonucunda oluşmuştur.

Örneğin, Kuzey Anadolu Dağları, Karadeniz kıyısına paralel olarak uzanır. Bu dağlar, levhaların yakınlaşması sonucu oluşmuş sıradağlardır. Ilgaz, Canik, Küre, Giresun, Rize, Deveci, Kaçkar gibi yükseklikleriyle dikkat çekerler. Doğu Anadolu Bölgesi'nde ise Cilo, Mercan, Malatya, Karasu, Munzur, Allahuekber ve Mengene dağları kıvrım dağlarına örnektir.

Not

• Kıvrım dağları, levhaların sıkışması sonucu esnek tabakaların kıvrılarak yükselmesiyle oluşur.

• Bu dağlar genellikle boyuna doğrultuda uzanır.

• Kuzey Anadolu Dağları

• Toros Dağları

• Doğu Anadolu Bölgesi

2. Kırık Dağlar:

Kırık dağlar, basınca dayanıklı ancak kıvrılamayacak kadar sert olan kayaçların kırılması sonucu meydana gelir. Bu dağlar, genellikle iç bölgelerde bulunur. Örneğin, Ege Bölgesi'nde Kazdağı, Madra Dağı, Yuntdağı ve Aydın Dağları bu türdeki dağlara örnektir. Bu dağlar genellikle fay hatları etrafında yoğunlaşmıştır.

KIRIK DAĞLAR

Not:

• Ege Bölgesinde ve

• Akdeniz Bölgesinde görülür

VOLKANİK DAĞLAR

3. Volkanik Dağlar:

Volkanik dağlar, yer kabuğundaki kızgın magma tabakasının zayıf bölgelerden yükselerek yüzeye çıkması ve katılaşması sonucu oluşur. Türkiye'deki bazı volkanik dağlar oldukça etkileyici özelliklere sahiptir. Örneğin, Doğu Anadolu Bölgesi'nde Ağrı, Tendürek, Süphan ve Nemrut Dağları volkanik oluşumlara örnektir. Bu dağlar, coğrafi olarak büyük bir alanı kaplar ve zirvelerinde kraterler bulunabilir.

Türkiye'nin bu farklı oluşum türlerine sahip dağları, ülkenin doğal zenginliğini ve çeşitliliğini yansıtır. Her biri kendine özgü özelliklere sahip olan bu dağlar, bölgenin iklimi, bitki örtüsü ve hatta kültürel yapısını etkiler. Bu nedenle, Türkiye'nin coğrafi yapısını anlamak ve değerlendirmek için bu dağların oluşumlarına dair bilgi sahibi olmak son derece önemlidir.

Bu coğrafi formasyon, dağ sıralarının denize doğru uzandığı bir düzeni ifade eder. Türkiye gibi zengin topoğrafyaya sahip bir ülkede bu durumun birçok etkisi bulunmaktadır:

Boyuna Kıyı Tipi Görünüm: Dağ sıraları kıyıya paralel uzandığında, sahil boyunca uzanan dağlar, genellikle uzun, sıralı ve paralel bir görünüm sunar. Bu durum, kıyının daha sığ olmasına ve uzun kumsalların oluşmasına katkıda bulunabilir.

Dar Kıta Sahanlığı (Şelf Alanı): Kıyıya paralel dağlar, denizin derinleşmesine daha hızlı geçiş yaparlar. Bu nedenle, kıta sahanlığı daha dar bir alanı kaplar. Bu durum, kıyıdan itibaren denizin hızla derinleşmesi anlamına gelir.

Delta Oluşumu Zorlaşır: Kıyıya paralel dağlar, akarsuların deltalar oluşturmasını zorlaştırabilir. Dağlar, akarsu yataklarının denize dik yerine paralel olmasına neden olarak deltaların oluşumunu engelleyebilir.

Falezlerin Yaygınlaşması: Deniz kıyısında sıklıkla falezler gözlemlenir. Bu dağlar, erozyonun etkisiyle oluşan dik yamaçlardır. Dağlar kıyıya paralel olduğunda, falezlerin oluşma olasılığı artar.

Kıyı Kesimlerinin Girintisi-Çıkıntısı Azalır: Dağlar, kıyı çizgisinin paralelinde olduğunda, koy ve körfez gibi doğal girinti-çıkıntılar azalır. Bunun yerine, daha uzun ve düz kıyılar meydana gelir.

İklim Farklılıkları Artar: Dağlar, iç bölgelerle kıyı bölgeleri arasında belirgin iklim farklılıklarına neden olabilir. Deniz etkisi iç bölgelere daha zor ulaşır ve bu bölgelerde farklı iklim koşulları oluşur.

Nüfus ve Bitki Örtüsünün Dağılımı Sınırlıdır: Dağların kıyıya paralel olduğu durumlarda, kıyıya yakın bölgelerde yoğunlaşan nüfus ve bitki örtüsü gözlemlenirken, iç kesimler daha az yerleşim ve bitki örtüsüne sahip olabilir.

Yamaç Yağışlarının Etkisi Artar: Dağlar kıyıya paralel olduğunda, nemli hava kütleleri denizden karaya doğru yükselir. Bu yükselişler sırasında yamaç yağışları oluşabilir, bu da bitki örtüsü ve erozyon için önemli bir etkendir.

Bu özellikler, dağların konumu ve yönlendirdiği doğal süreçlerin bir sonucudur. Bu durum, bir bölgenin ikliminden, bitki örtüsüne ve yerleşim düzenine kadar birçok yönünü etkiler.

Dağlar Kıyıya Paralel Uzandığında Neler Olur?

Dağlar Kıyıya Dik Uzandığında Neler Olur?

Bu durumda, dağ sıraları kıyıya dik bir şekilde yükselir. Bu coğrafi formasyon, kıyının derinleşmesiyle karakterizedir ve birçok önemli özelliğe sahiptir:

Enine Kıyı Tipi: Kıyıya dik uzanan dağ sıraları, kıyının enine yayıldığı bir görüntü oluşturur. Bu, kıyı şeridinin geniş olduğu anlamına gelir ve kıyıda uzun sahil hatları, koylar ve körfezler meydana gelir.

Geniş Kıta Sahanlığı (Şelf Alanı): Dağlar kıyıya dik olduğunda, kıta sahanlığı daha geniştir. Bu, kıyıdan itibaren denizin derinleşmesinin daha yavaş olduğu anlamına gelir. Aynı zamanda, bu alanlar denizel ekosistemler için önemli habitatlar oluşturabilir.

Delta Oluşumu Kolaylaşır: Kıyıya dik dağlar, akarsuların deltalar oluşturmasını kolaylaştırır. Akarsular, dağlardan doğrudan denize ulaşabilir ve bu, verimli tarım alanları oluşturan deltaların oluşumuna olanak tanır.

Falezlerin Oluşumu Azalır: Dik dağlar, erozyonun daha az etkili olduğu alanlara sahip olma eğilimindedir. Bu nedenle, falezlerin oluşma olasılığı daha düşüktür.

Kıyı Kesimlerinin Girintisi-Çıkıntısı Artar: Dağlar kıyıya dik olduğunda, koy ve körfezlerin oluşumu daha yaygın hale gelir. Bu, sahilin daha fazla girintili ve çıkıntılı olmasına neden olur.

İklim Farklılıkları Azalır: Dağlar, kıyı ile iç kesimler arasında daha az belirgin iklim farklılıklarına yol açar. Deniz etkisi iç bölgelere daha kolay ulaşır ve bu bölgelerde daha dengeli bir iklim oluşur.

Nüfus ve Bitki Örtüsünün Dağılımı Dengeli Olur: Kıyıya dik dağlar, nüfusun ve bitki örtüsünün kıyı bölgeleri ile iç kesimler arasında daha dengeli bir şekilde dağılmasını teşvik eder.

Yamaç Yağışlarının Etkisi Azalır: Dağlar kıyıya dik olduğunda, yamaç yağışları daha az belirgindir. Bu, bitki örtüsü ve erozyon üzerindeki etkiyi azaltabilir.

Bu özellikler, dağ sıralarının kıyıya dik uzanmasının, bölgenin jeomorfolojisi, iklimi, bitki örtüsü ve yerleşim düzeni üzerindeki etkilerini göstermektedir. Bu durum, coğrafi olarak çeşitli ve zengin alanlarda gözlemlenir ve her bölgenin kendine özgü özelliklerini belirler.

Diğer Dersler